Twee bekende manieren om organisch afval bij je thuis te recyclen zijn de wormenbak en de Bokashi-emmer. Beide systemen verwerken het organische afval in huis. In de wormenkist wordt het werk gedaan door regenwormen, die tegelijkertijd het eindproduct, wormenhumus, produceren. In de Bokashi proberen fermentatiebacteriën geur te voorkomen. We delen hier onze ervaring met beide systemen.
Het Wormenkrukje
Allereerst, hoe kan het ook anders: het Wormenkrukje. Bij de wormencompostering breken compostwormen (Eisenia foetida) en micro-organismen organisch afval tot basisstoffen af. Deze kunnen weer door de planten worden opgenomen en zorgen voor tal van voedingsstoffen. Het geheel benodigd nauwelijks onderhoud en functioneert geurvrij. Onze wormenbakken kunnen ook als krukjes in de woonkamer worden geïntegreerd en u kunt uw huisdieren bestuderen terwijl ze aan het werk zijn. :-)
Ons Wormenkrukje is een praktische binnencomposteerder uit hout.
De Bokashi
Het tweede systeem, dat we hier willen introduceren is de Bokashi.Bokashi komt uit Japan en is een luchtdichte plastic bak waarin al het keukenafval kan worden weggegooid. Die worden hier door vergisting in mest omgezet. Het proces is vergelijkbaar met dat van zuurkool. De fermentatie vindt zonder lucht plaats en is permanent dankzij de herhaalde toevoeging van effectieve micro-organismen. Elke keer dat je er gft-afval bij werpt, moeten deze ook weer worden toegevoegd. In tegenstelling tot bij wormencompostering moet het gft-afval in de Bokashi-emmer strak tegen elkaar worden gedrukt zodat er zo min mogelijk lucht tussen het afval komt.
Wat mag erin?
Compostwormen zijn rauw veganistisch – dat betekent dat je niet al je keukenresten in de wormenbak kunt weggooien. In het Wormenkrukje mogen groente- en fruitresten, theezakjes, eierschalen, koffiedik, plantenresten, bladeren (geen notenblaadjes) en bioplastics (afhankelijk van de certificering) mogen in de wormenbak. Krantenpapier en karton en een mineraalmengsel dat regelmatig aan de kist moet worden toegevoegd om de pH-waarde te behouden, spelen ook een speciale rol. Vlees, gekookt voedsel en koolhydraten (pasta) zijn echter niet goed voor de wormen. Die zouden je populatie wormen doden.
Met Bokashi zijn er minder regels – je kunt er bijna alles uit de keuken in fermenteren. Groenten, zuivelproducten, schillen van citrusvruchten, kleine vleesresten, … dit alles wordt in de Bokashi-emmer gefermenteerd. Hier kunt u ook gekookte restjes weggooien, zoals pasta, rijst of salade dressing. Papier mag er niet in. De kwaliteit van de Bokashi is afhankelijk van de gebruikte ingrediënten. Het wordt daarom vaak aangeraden om geen vlees toe te voegen, ook al is het wel afbreekbaar. Antibioticaresiduen kunnen de micro-organismen schade toebrengen en ook kunnen parasieten via het vlees worden binnengebracht.
De oogst
Wanneer het Wormenkrukje of de Bokashi vol is, kun je de mest verwijderen. Bij de wormencompostering wordt de afgewerkte wormenhumus geoogst en kan deze direct voor bemesting worden gebruikt. De kist kan bovendien zonder onderbreking in gebruik blijven.
Je kunt de afgewerkte wormenhumus meteen gebruiken.
Als de Bokashi vol is, duurt het 2-3 weken voordat de fermentatie is voltooid. Hierdoor ontstaat een zure geur en de container mag tijdens dit proces niet worden geopend. Daarom wordt vaak aangeraden om twee Bokashi in gebruik te hebben. Op deze manier kan je tijdens het fermentatieproces de tweede container vullen.
De Bokashi-massa kan niet direct worden gebruikt. Het is een voorstadium van compost en is door de vergisting te zuur. In deze toestand zou het de wortels van de planten zelfs schade toebrengen. Om compost te verkrijgen, moet de Bokashi-massa nog ongeveer zes weken worden gecomposteerd. Om dit te doen, kunt u de zure massa in een tuincomposter vullen. Belangrijk: je mag de Bokashi-massa niet in de wormenkist doen! Het is te pittig en bevat anaërobe bacteriën die voor regenwormen schadelijk kunnen zijn. Bovendien zou je aan de geurontwikkeling niet veel plezier beleven.
Hier zijn de feiten nog eens op een rijtje:
| Wormencompostering | Bokashi | |
| Basisproces | Composteren | Fermenteren |
| Wat mag erin? | Rauw plantaardig afval, koffie, thee, krantenpapier, bioplastics | Al het keukenafval (rauw en gekookt, ook vis en vlees), geen papier |
| Waar ruikt het naar? | Bosgrond | Scherp en zuur |
| Gft-afval toevoegen | Simpelweg toevoegen. Kleinsnijden versnelt het proces. | Afval samenpersen zodat er zo min mogelijk lucht tussen het afval zit |
| Dagelijkse onderhoud | Nauwelijks onderhoud vereist | Dagelijkse toevoeging van microbenoplossing/granulaire fermentoren |
| Wat komt eruit? | Voedingsrijke vloeistof (wormenthee) en kant-en-klare wormenhumus | Voedingsrijke vloeistof en Bokashi-massa (voorloper van humus) |
| Humus | Wormen verwerken organisch afval direct tot humus | Bokashi-massa moet 6 weken tot humus worden verwerkt |
| Oogst | Afgewerkte humus kan geoogst worden zodra de kist vol is. Zonder onderbreking | De volle container mag tijdens de fermentatie niet geopend worden (2-3 weken) |
| Omzettingsduur | 3 weken | 2-3 weken |
| Ideale temperatuur | 15-25°C | 25-30C° |
| Lopende kosten | Geen | Regelmatige heraankoop van effectieve micro-organismen of fermentoren |
Conclusie:
Beide systemen verwerken het organische afval in huis. In het Wormenkrukje doen de regenwormen het werk, in de Bokashi zijn het de fermentatiebacteriën.
Het Bokashi-systeem kan meer afval recyclen, voornamelijk ook dierlijke producten. Dit is handig voor huishoudens waar vaak etensresten overblijven of vlees wordt gegeten. Daarentegen moet de Bokashi-massa eerst tot humus worden verwerkt, terwijl de humus uit de wormenbak direct kan worden gebruikt. Het Bokashi-systeem kan tijdens het fermentatieproces niet continu worden gebruikt, waar de wormenkist direct na de oogst weer klaar voor gebruik is. Daarnaast moeten er voor de Bokashi-emmer regelmatig bacteriën worden aangeschaft.
Ervaringsverslag: Gastbijdrage door Michaela
Aangezien je blijft lezen dat de Bokashi de wormen sinds lange tijd uit de aarde of de composter verdrijft, wil ik (als die-hard Bokashi wormenfan) mijn persoonlijke ervaring van de afgelopen drie jaar met je delen.
Mijn wormen zijn dol op de Bokashi!
Het hele jaar door gooi ik de Bokashi, die ik voor ongeveer 1/3 vermeng met aarde (van al het keukenafval inclusief dingen die voor wormen nogal ongeschikt zijn, zoals gekookte voedselresten, zuivelproducten, brood, onbespoten citrusschillen of olie) in mijn wormenbak in de tuin. Ondanks de publiek toegankelijke opening in de bak worden ratten niet aangetrokken door de gefermenteerde voedselresten – dat stinkt hen waarschijnlijk te veel. Ook al hebben de wormen zich door de kou in de herfst al verstopt, doen de micro-organismen en andere kleine dieren nog steeds uitstekend werk in de toegevoegde grond.
Sinds een paar weken hebben de wormen hun weg naar boven terug gevonden en voelen ze zich in de zogenaamd zure omgeving erg op hun gemak. In mei “schep ik” de bovenste laag met de wormen af, gebruik de ca. 300 liter heerlijke humus in mijn tuin, doe de wormen weer in de bak en alles vangt weer van voren aan.
Aan mijn tuin kan ik zien hoe sterk de humus werkt: ik heb vorig jaar meer dan 30 stuk courgette geoogst, sommige wortels waren zo dik als een kinderarm en mijn aubergineplant hing horizontaal volledig vol. Of het nu is omdat ik steeds liefdevol met mijn planten klets of gewoon door de perfecte cyclus van de natuur, ik heb de beste ervaring met de combinatie van Bokashi en wormen!
In het Wormenkrukje in de woonkamer zou ik dit experiment echter niet per se aanbevelen, omdat de zure geur de wormen misschien niet verdrijft, maar jouw bezoek zeker wel.
Bedankt voor je berichtje, lieve Michaela!
